Confrontatie als hoogste vorm van empathie

Vorige week nam prof. dr. Greet Vanaerschot afscheid als hoogleraar in de psychotherapie aan de Universiteit Antwerpen. Ze mocht terecht veel mooie woorden in ontvangst nemen waarbij men haar prees als een warme, betrokken, gedreven professional die iedereen inspireert om voor kwaliteit te gaan. De woorden die zij hier zelf sprak, raakten me in het bijzonder.   

Greet Vanaerschot is een inspirerend opleider, zowel in België als bij de RINO Groep, gericht op opleiden van therapeuten en supervisoren. Ook bij de NVP is zij niet weg te denken als verbinder tussen wetenschap en praktijk. Deze blog is te kort om eer te doen aan haar werk, dus ik voeg hier alleen nog aan toe dat zij in 2021 zeer verdiend winnaar was van de Wim Trijsburgprijs.

Tijdens haar afscheid als hoogleraar raakte ze een gevoelde snaar bij mij met een opmerking die nog dagen in mijn hoofd bleef doorklinken. De zin waar ik sindsdien op kauw is deze: ”Confrontatie is de hoogste vorm van empathie”. Deze uitspraak raakte me om verschillend redenen.

Serieus genomen 
De wens naar harmonie is altijd een zeer sterke drijfveer in mijn leven. De wounded healer in mij streeft naar veiligheid en duidelijkheid. Dat maakt confrontatie enerzijds heel erg eng, maar anderzijds brengt het me ook veel. Zo vond ik tijdens mijn eigen therapie confrontatie juist een blijk dat ik serieus werd genomen. Daardoor kwam ik weer in beweging. En ik beleef veel plezier aan discussies met een van mijn oudste vriendinnen. We zijn het vaak eens maar soms zegt zij dingen waar ik vervolgens met alle plezier dwars tegenin ga. En in zo’n situatie voelt confrontatie veilig. Om te krijgen of te geven. Maar dat is niet altijd zo.

Verbindend
Bij conflicten waarbij de confrontatie stelselmatig uit de weg wordt gegaan, voel ik verdriet en machteloosheid. De onderliggende boodschap hierbij lijkt dan toch te zijn dat het contact  (ik?) niet de moeite van het gevecht niet waard is. Dat zuchtend verdragen van ‘dat de ander nou eenmaal zo is’, zie ik ook vaak in de spreekkamer. En met de woorden van Sue Johnson vraag ik me dan af: is er dan nog wel iemand op de dansvloer? Als je de strijd niet meer aan wil gaan, is een relatie dan nog wel te reanimeren? Binnen mijn eigen huwelijk start direct een veenbrand, als we irritaties uit weg gaan. Juist de tijd nemen om het uit te diepen “wat gebeurd hier nou” versterkt de verbinding.

Slachtoffers
Ook in het nieuws ging het dit weekend over confrontatie en het gebrek daaraan. Het AD berichtte over een hoogleraar klinische psychologie (AD) met grensoverschrijdend gedrag en NRC schreef over een advocaat in een vergelijkbaar verhaal. Ook op mijn werk was er een casus ‘me too’. De gevolgen: veel slachtoffers en daders die diep vielen. Want in alle drie de gevallen werd de dader door niemand tijdig geconfronteerd met zijn daden.

Pleidooi voor betrokken begrenzing
Nu is het nogal makkelijk om thuis vanuit je veilige stoel verontwaardiging te voelen. En het verder vooral aan anderen over te laten. Want wat doe ik zelf in zo’n situatie? Wij psychotherapeuten worden getraind om aan te sluiten en mee te voelen. Maar hoe leren we STOP te voelen? Hoe leren we in en buiten de kamer op een betrokken wijze te begrenzen? In een app-gesprek dat ik hierover voer met collega’s tipt iemand het boek Bounderies and Boundary Violations in Psychoanalysis. Ik ga het direct bestellen en lezen, al is Glen Gabbard niet zo optimistisch over ons psychologen als het gaat om grensoverschrijdingen.

Wijze les
Confrontatie is de hoogste vorm van empathie. Ik denk dat Greet Vanaeschot gelijk heeft. Zelf heb ik nooit de eer gehad les van haar te krijgen dus ik prijs me gelukkig dat ik alsnog deze wijze les van haar mag leren. En ik hoop dat zij ooit voor de NVP-Academy nog eens de module ‘Confrontatie de hoogste vorm van empathie, binnen en buiten de spreekkamer’ ontwikkelt. Want het is en blijft moeilijk.