Sterven is verhuizen naar de harten van degene die u lief hebben
‘Wat is sterven anders dan verhuizen van de buitenwereld naar de harten van degene die u lief hebben?’ Vorige week had ik het voorrecht om een webinar van Manu Keirse te volgen over verlies en verdriet. Over helden gesproken. Vooraf vroeg mijn gezin zich nog vertwijfeld af, of ik niet iets leukers kon bedenken om te doen. Maar wat was het mooi!
Helpen bij verlies en verdriet
De afgelopen periode lag ik nogal overhoop met mijn eigen sterfelijkheid. Ik las veel boeken van Manu Keirse zoals bijvoorbeeld Helpen bij verlies en verdriet, een echte must-read voor elke hulpverlener, net als Tegen de zon in kijken van Irvin Yalom. Mijn hoofd weet dus best wel wat, maar mijn lijf zat aardig in de paniekstand.
Bij het webinar ondervond ik dat horen iets heel anders is dan horen en voelen. De rust, de duidelijkheid en de directheid van Manu Keirse waren helend. Zijn woorden raakten mij, zowel mijn hoofd als mijn lichaam. Voor mezelf wil ik vasthouden wat hij zei en dat ook heel graag met anderen delen. Met daarbij de aansporing: luister naar hem en lees hem!
Voor kinderen
Voor kinderen is het belangrijk om te vertellen:
- Alles wat leeft gaat dood, dood is een onderdeel van het leven. Sterven is niets anders dan het laatste deel van je leven delen. (En daar was ik opeens niet meer alleen met mijn sterven, ik was gewoon als ieder ander.)
- Dood is onomkeerbaar, de dood is voor altijd. Vader of moeder, opa of oma, vriendje of konijn; ze komen niet meer terug.
- De dood is finaal. Als je dood bent kan je niet meer meekijken. (Er was een jongen die heel zenuwachtig werd en niet meer naar de wc durfde, want: opa kijkt mee..)
- Doodgaan heeft een oorzaak. Ouderdom, ziekte, ongeval, etc je gaat niet zonder een oorzaak dood.
Volwassen kinderen
Keirse sprak ook over volwassen kinderen die hun ouders verliezen. Een grote gebeurtenis met veel impact. Hij had mooie systeemvoorbeelden, hoe in die laatste fase oude patronen weer de kop op kunnen steken. Hij benoemde deze met respect en erkenning. Hij gaf vijf vragen mee voor de volwassen kinderen:
- Kan ik het ouder worden van mijn ouders aanvaarden?
- Houd ik van mijn ouder wordende ouders en hoe houd ik van hun? (Houden van is geen 24- uurs bezigheid. Je houdt van iemand als je je verbonden voelt en soms even niet.)
- Kan ik de omkering van de rollen accepteren?
- Kan ik mijn eigen ouder worden aanvaarden? Wat je bij je ouders ziet is als een spiegel over wat jou te wachten zal staan.
- Ben ik overbelast? (het kan dus gewoon zijn dat je het er niet bij kan hebben. Tijdens mijn behandeling had ik weinig ruimte voor mijn schoonouders en hun afbrokkelende gezondheid. Dat mag.)
Praat over het leven en dus ook de dood
In mijn vorige blog schreef ik over praten over het leven. Daar hoort ook dit bij: kunnen praten over dat laatste stukje leven, over sterven en de impact die dat heeft voor de nabestaanden.
Ik sloot vorige keer af met de boodschap: praat over het leven! Daar voeg ik nu aan toe: praat over het leven en dus ook over de dood! En lees die boeken…
