Zorgprofessionals moeten samenwerken voor duurzame zorg (blog)

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) zorgt voor de nodige opwinding bij alle betrokkenen binnen het zorglandschap. Zo ook bij de NVP. Het lijkt de tweedeling tussen bestuurders (zorgverzekeraars, politiek en grote veldpartijen) en de zorgprofessional zichtbaarder te maken, getuige de vele verenigingen en organisaties die zich tegen het voorliggende akkoord hebben uitgesproken. Dit terwijl de beleidmakers vóór stemmen. Alleen al dit feit zou alle betrokkenen zorgen moeten baren.

Noodzaak voor verandering
Vooropgesteld, ook bij de NVP herkennen we de noodzaak voor verandering om zo de continuïteit, duurzaamheid, betaalbaarheid en daarmee de beschikbaarheid van de zorg te waarborgen. En dit geluid horen we bij onze collega-verenigingen, zowel binnen als buiten de ggz. Het gaat dus niet om zorgprofessionals die simpelweg tegen een besluit zijn, maar om professionals met oprechte zorgen over het voorgestelde beleid, de kaders en de in te zetten maatregelen en middelen. Zij maken zich zorgen over de werkbaarheid in de praktijk, maar bovenal over de consequenties voor hun patiënten. En ze hebben een visie op hoe het anders kan. 

Verandering is geen verandering
Een veel genoemd bezwaar tegen het IZA is dat het voorgestelde beleid in feite een voortzetting is van bestaand beleid. Er worden voornamelijk maatregelen toegevoegd die de indruk wekken dat men meer controle voor ogen heeft, in de hoop dat de tot nu toe uitgebleven resultaten hiermee alsnog binnen handbereik komen.

Meer van hetzelfde
De neiging tot meer dwangmatigheid bij oplopende spanningen, is menselijk. En de uitdagingen in de zorg leiden bij iedereen (beleidsmakers en zorgprofessionals) tot meer stress. Maar een bijkomend nadeel van stress is dat men blind wordt voor de ervaringen tot nu toe en dat er tunnelvisie optreedt. En dit kan leiden tot de onterechte aanname dat meer van hetzelfde zal leiden tot andere uitkomsten.

Paradigmaverschuiving
De zorgprofessional maakt dagelijks van dichtbij mee wat de resultaten zijn van meer van datzelfde beleid. Het is niet voor niets dat er binnen het zorglandschap een beweging gaande is, die gericht is op een paradigmaverschuiving waarbij bijvoorbeeld niet ziektemodel maar de gezondheidsbevordering centraal staat. 

Hoewel een initiatief tot dergelijke veranderingen ook in het IZA is opgenomen, doet het voorspellingen over de kosten en beheersbaarheid vanuit het oude paradigma. Ook probeert het deze veranderingen te vangen binnen het bestaande systeem. Men koppelt bijvoorbeeld preventie los van zorg. Terwijl de zorgprofessionals juist óók kundig zijn op deze thema's en niet enkel op het vlak van curatieve zorg.

Huidig beleid blokkeert innovatie
De kans dat het IZA de doelen gaat bereiken lijkt hiermee klein. En als het beleid achterblijft bij de innovatiekracht zou het zelfs onbedoeld de ingezette paradigmaverschuiving kunnen dwarsbomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de wijze van bekostiging in de ggz. Enkel met een geldige diagnose met voldoende zwaarte kan vergoede zorg geleverd worden. Voor interventies gericht op het bevorderen van duurzame gezondheid door het vergroten van veerkracht is geen plek. Dat dit niet uniek is voor de ggz zien we in een voorbeeld als de diabeteszorg. Hier wordt dure zorg vaak relatief laat ingezet, terwijl een tijdige inzet van kundige zorg verslechtering kan voorkomen en soms zelfs zorgt voor gedeeltelijk herstel.

Ongehoord en geen draagvlak
Zorgprofessionals voelen zich al lange tijd onvoldoende gehoord. Het niet of onvoldoende betrekken van de zorgprofessionals leidt naast inhoudelijke problemen ook tot een probleem met het draagvlak voor het IZA. Ondertussen lijkt de verwachting onverminderd te zijn dat de zorgprofessional, met zijn hart op de juiste plek, zich wel zal confirmeren in het belang van de patiënt. Maar wie oplet, ziet dat het kapitaliseren op de passie van de zorgprofessional leidt tot veel van de huidige personele uitdagingen in de zorg. Bijvoorbeeld professionals die het veld verlaten en het hoge ziekteverzuim. De Nederlandse ggz stelt terecht dat het IZA enkel haalbaar is indien zij zorgprofessionals kan aantrekken en behouden. Maar het risico bestaat dat ook hier ‘meer van hetzelfde’ zal leiden tot dezelfde resultaten.

Visie van de zorgprofessional
Men lijkt te denken dat de visie van de zorgprofessional zal leiden tot dure, inefficiënte zorg. Maar gezien de goed onderbouwde constructieve afwijzingen die alle partijen hebben, lijkt me die aanname toch ontkracht. In de reacties staan concrete alternatieven. 

De uitwerkingen in het IZA lijken nieuwe maatregelen te introduceren die de zorgprofessional als specialist in zijn eigen vakgebied nog verder zal inperken en die meer administratieve lasten tot gevolg zullen hebben. De zorgprofessional schat op basis van de ervaring met het beleid uit deze zelfde koker nu al in dat de werkdruk hoger wordt en de beschikbaarheid van de zorg verder in het gedrang komt.

Een grondbeginsel zoals het recht op vrije artsenkeuze dreigt onbezonnen en ondoordacht permanent te worden opgeofferd, omdat op dit moment de uitdagingen groot zijn en de controledwang evenredig groot is. De vraag is maar of de zorgkosten beter beheerst kunnen worden na al die offers en inspanningen. En als dat al lukt is het de vraag: ten koste waarvan? 

Eensgezindheid
Toch brengt het IZA vooralsnog iets moois voort. De eensgezindheid van zorgprofessionals geeft hoop. Het feit dat ze hun visie vaak zorgvuldig en inhoudelijk goed onderbouwen geeft ook hoop. Daarmee geven ze een waardevolle en constructieve handreiking aan de beleidmakers en gaan zij niet mee in de vaak polariserende toon van inhoud versus beleid. Het gaat tenslotte om inhoud én beleid, waar het nu veelal lijkt op beleid om het beleid.

Zorg verdient zorgvuldigheid
Diezelfde beleidsmakers beantwoorden de handreikingen tot nu toe enkel met toezeggingen zonder fundament. Omdat het akkoord er voor Prinsjesdag moet zijn. De zorg verdient meer zorgvuldigheid en zorgvuldigheid kost tijd. Zorgvuldigheid vraagt ook moed. Kunnen we het niet écht anders gaan doen met elkaar? Zo ja, dan moet dat de inzet zijn. En daarvoor zijn structurele veranderingen nodig, want de grenzen binnen het huidige beleid zijn reeds lang bereikt. 

Mijn vurige wens: laten we het samen doen
Ik deel daarom mijn vurige wens: laten we het samen doen. Laten we het samen doen als zorgprofessional, waarbij we elkaar kunnen vinden, horen en steunen. Zowel binnen als buiten de ggz. Maar ik hoop dat ook de beleidsmakers meedoen: laten we het samen doen en laten we het zorgvuldig doen. 

Want samen kunnen we ons inzetten in voor een inhoudelijk verantwoord, praktisch goed uitvoerbaar, zinnig beleid. Voor een betere, duurzame en betaalbare zorg. En als ik verder mag dromen: misschien kan dat wel in een gelegenheidsalliantie?