Blik op de toekomst met de Kamer PT

Wat maakt een psychotherapeut een psychotherapeut? En wat zijn die specifieke kenmerken van ons beroep? De leden van de kersverse Kamer Psychotherapeut wisselden met elkaar van gedachten over de kernwaarden van het beroep, nu en in de toekomst.

Spannende tijd
Het is nog niet zo erg lang geleden dat ik mij mocht voegen bij de collega’s met een registratie als psychotherapeut. Toen ik 8 jaar geleden begon aan de opleiding was het, net als nu, best een spannende tijd om te starten. Er lag een concreet voorstel op tafel waarin stond opgetekend dat het beroep psychotherapeut zou verdwijnen en op zou gaan in een aantekening voor de klinisch psycholoog. Voor mij was dit toen een belangrijke reden om actief betrokken te willen zijn bij de NVP. Ik begon bij de afdeling Jong NVP, werd daarna actief in de ledenraad en zit nu sinds eind 2021 in het bestuur van de NVP.

Beroepenstructuur
Veel collega’s zullen die gevoelens van onzekerheid over de toekomst van het beroep vandaag de dag herkennen. De vernieuwing van de beroepenstructuur van de psychologenberoepen is tenslotte in volle gang. Nog niet alles is duidelijk als het gaat om de invulling van het nieuwe specialisten beroep ‘klinisch psycholoog – psychotherapeut’ (kp-pt), maar zeker is dat het directe gevolgen heeft voor het beroep psychotherapeut in zijn huidige vorm en voor de opleidingen.

Een lastige klus
Bij de invulling van het nieuwe beroep hebben we natuurlijk aandacht voor de belangrijkste kwaliteiten van de psychotherapeut die we graag terugzien bij de nieuwe specialist kp-pt. Dit is geen gemakkelijke klus, omdat veel zaken binnen het beroep van de psychotherapeut en de psychotherapie in het algemeen niet altijd eenduidig uit te leggen zijn. Want hoewel we evidence-based werken, beschrijven de diverse methoden vaak vergelijkbare fenomenen op verschillende manieren. Ook kent het beroep veel aspecten die practice-based zijn, waarbij deze kennis soms ook nu nog actueel is, maar soms ook sterk gebonden is aan een tijdsgeest waardoor de kennis soms meer lijkt op een traditie. Gelukkig worden juist ook deze aspecten, zoals factoren in de therapeutische relatie, opnieuw onderzocht en wordt aanvullende wetenschappelijke evidentie gevonden.

Generatieverschillen
Als ik met anderen van gedachten wissel over de psychotherapeut en psychotherapie vallen me ook tussen generaties verschillen op. Zo zijn de jongere generaties vaak meer in een gedragstherapeutische context opgeleid, terwijl bij de eerdere generaties het cliëntgerichte of psychoanalytisch gedachtegoed meer dominant was in de vorming. De invulling over de rol en houding van de psychotherapeut verschilt hierdoor geregeld.

Essentiële competenties
Al met al maakt deze rijke kennis vanuit diverse bronnen en invalshoeken het niet gemakkelijk om deze te vangen in een concreet en coherent geheel van competenties en vaardigheden voor het beroep. En toch zijn er, ondanks die verschillen, ook veel zaken die iedereen benoemt als essentiële competenties van de psychotherapeut: zoals het kunnen begeleiden van ontwikkelprocessen, het hanteren van de therapeutische relatie en het beschikken over zelfreflectie.

De Kamer Psychotherapeut
Dit viel ook op in een recente raadpleging bij de nieuwe Kamer PT. De Kamer PT is een klankbord bestaande uit opleidelingen of recent afgestudeerde psychotherapeuten die met ons meedenken over het beroep, de opleiding en de toekomst. Op 4 april spraken we over wat nu precies een psychotherapeut een psychotherapeut maakt. De neiging hierbij is om het vergelijken met andere beroepen als startpunt te nemen, maar we kozen er nu juist voor om de kernkwalititeiten van binnenuit te onderzoeken. De jonge psychotherapeuten noemden hierbij bijvoorbeeld “specialist in (therapeutische)relatie en proces”, “(zelf)reflectief” en “integratief”. Voor de opleiding noemden zij het “leren proces-denken”, “vertragen” en de leertherapie als essentieel.

Scherp krijgen
Wat ik bijzonder vind, is dat ongeacht de verschillen tussen stromingen en generaties,  bovengenoemde zaken eigenlijk altijd terugkomen. Kennelijk voelen we allemaal aan dat deze relevant zijn. Ik zeg hierbij bewust ook aanvoelen, omdat het me opvalt dat het lastig uit te leggen is aan mensen geen beroepsgenoot zijn of zelfs helemaal niet in de ggz werkzaam zijn. Maar dit, wat we dus aanvoelen, is misschien wel juist dat spreekwoordelijke kind waarvan we soms vrezen dat het, als we niet opletten, in de nieuwe beroepenstructuur met het badwater weggegooid gaat worden. En daar ligt de uitdaging voor de NVP, haar leden en zeker ook de opleidelingen. Laten we met elkaar nadenken over hoe we de kwaliteiten en competenties die wij als onmisbaar ervaren scherp krijgen.

Betrokkenheid
Ik ben erg blij met de betrokkenheid en input van de Kamer PT. Door samen van gedachten te wisselen over de essentie van ons prachtige beroep met haar rijke historie, groeit mijn vertrouwen dat er een plek is voor de psychotherapeut in de toekomst, in welke vorm of onder welke naam dan ook. De toekomstige specialist zal gestoeld zijn op een stevige en stabiele basis met een rijke historische evidentie, vertaald naar het heden en aangevuld met nieuwe wetenschappelijke inzichten.

En eigenlijk is dat ook erg psychotherapeutisch: werken aan het hier en nu mét aandacht voor de context, de ontwikkeling en de historie.