Present zijn: het cadeau van psychotherapie

Wat maakt een psychotherapeut uniek? Tijdens een bestuursvergadering bespraken we de intrigerende vraag: wat is de identiteit van de psychotherapeut? We voelen allemaal intuïtief wel wat ons vak uniek maakt, maar welke woorden vatten dat het best? En wat is dan de kracht van de psychotherapeut?

Nog geen dag later zat ik in een cursus over empathie van EFT-in (Changing Emotions by Emotions – Les Greenberg). Terwijl ik luisterde naar de uitleg over empathie, kon ik het niet laten om deze kennis te verbinden met ons gesprek van de avond ervoor. Want is empathie niet juist die kracht waar we het over hadden?

De kern van ons vak: professioneel doorvoelen

Psychotherapeuten zijn getraind om zich op professionele wijze te verplaatsen in de ander. Niet om samen te vloeien, maar om vanuit jezelf de ander te begrijpen. Dat betekent: de problematiek vastpakken, onderzoeken waar het schuurt en van daaruit een passende behandeling aanbieden. Dit proces is dynamisch: we evalueren voortdurend samen met de cliënt en passen aan waar nodig. Het doorvoelen van wat er gebeurt in het therapeutische proces is daarbij cruciaal. Loopt het proces, of loopt het niet?

Empathie is een vaardigheid. Het vraagt om actief aanwezig zijn, afgestemd op jezelf, de ander én de relatie, terwijl je interventies doet. “Het is een vaardigheid om actief present te zijn,” zegt Greenberg.

De stappen van empathie

De cursus benoemde een aantal stappen die raken aan onze dagelijkse praktijk:

• Present zijn – er écht zijn voor de cliënt. Laten weten dat je er bent om te luisteren, samen et zoeken naar waar het schuurt en waar de pijn zit. Het is een vorm van nabijheid die veiligheid biedt.
• Verplaatsen - walking in their shoes.
• Voelen - checken wat je zelf ervaart.
• Waarnemen - zien wat om aandacht vraagt (poignancy).
• Verwoorden en toetsen - teruggeven en afstemmen met de cliënt.

Waarom present zijn de kracht is

Is deze vaardigheid – aanwezig blijven, doorvoelen en teruggeven – niet precies de kracht van de psychotherapeut? Het vormt de kern van ons vak en van onze opleiding. Hoe verhoud je je als psychotherapeut tot het proces? Is dat procesdenken niet de ruggengraat van ons werk, verankerd in ons denken en doen?

Carl Rogers zei het treffend: “If a person is understood, he or she belongs.” Begrip geeft bestaansrecht. Voor mij is dat een kompas in mijn werk: cliënten helpen bij hun verlangen om te mogen zijn, en dan niet in het minst in hun eigen ogen. En dat begint bij ons: aanwezig blijven, present zijn gedurende het proces.