Onzekerheid

Er zijn veel dingen waarover we nog maar weinig weten. Hoe zal een nieuwe regering de ggz benaderen? Hoe lang zal marktwerking nog over de zorg heen hangen? Hoe gaat de aansluiting van de gz-opleiding en universiteiten eruitzien? Wanneer wordt er meer bekend over de overgangsregelingen binnen de nieuwe beroepenstructuur? Het verdragen van al dit niet-weten, dat is niet echt mijn sterkste kant. En soms denk ik dat dit geldt voor heel veel psychotherapeuten en psychologen.

Wounded healer
Tijdens een wandeling met de hond mijmerde hierover en ik dacht aan het artikel van de chirurg die zich in de vingers snijdt. Over de wounded healer in onszelf. Waar komt onze fascinatie voor gevoel en gedrag vandaan? Is controlebehoefte over onderstromen en ongewenst ongecontroleerd gedrag misschien de motor tot onze wens voor een opleiding? En welke emoties en gedrag willen wij psychotherapeuten dan onder controle  krijgen? Hoe goed zijn we eigenlijk in het verdragen van die onduidelijke onderstromen en dat ongewenst ongecontroleerd gedrag? Wat leren opleiders aan de opleidelingen over onzekerheid? Wat leven wij voor?

Wijze lessen
En terwijl de hond, één en al ongewenst ongecontroleerd gedrag, door het bos rende, kwamen de mooie woorden uit de speech van psychiater Ira van der Steenstraten* in me op. Een paar maanden geleden zag ik haar spreken tijdens de diplomeringsceremonie van artsen in Australië. Ira deelde hier enkele van de lessen die zij zelf opdeed tijdens haar werkende leven.* En omdat die lessen niet alleen voor artsen maar ook voor psychotherapeuten en klinisch psyschologen in opleiding heel zinvol zijn, geef ik er, met goedvinden van Ira, een paar in mijn eigen woorden weer:

• Onthoud dat hoe je je titel draagt, dit je zal definiëren als persoon, collega en psychotherapeut. Het is niet iets waar je “recht” op hebt.
•  Zelf patiënt te zijn geweest, aan de andere kant te hebben gezeten, is een van de meest waardevolle lessen over kwetsbaarheid en de behoefte aan veiligheid. Je kwetsbaar voelen is niet fijn en hoe je dan behandeld wordt maakt het verschil.
• Hoewel niet iedereen dit zal willen toegeven, je zult momenten van onzekerheid meemaken. Dat is normaal.
• Het is ongemakkelijk om niet alles te weten, zeker wanneer je in opleiding bent. Maar je wordt dan verondersteld om niet alles te weten. Je bent er om te leren.  
• Je komt te werken in een omgeving met hoge druk die niet altijd het beste in mensen naar boven haalt. Maar laat niemand je het gevoel geven dat je dom of onwaardig bent. Hoe je op druk reageert, is jouw persoonlijke verantwoordelijkheid en als je een onvriendelijke reactie krijgt, zegt dat meer over de ander dan over jou.
• Je eerdere levenservaringen kunnen je een betere behandelaar maken, maar het kan je ook kwetsbaarder maken voor bepaalde patiënten of situaties. En dat is normaal. Wees je ervan bewust en negeer het niet, want het heeft invloed op je patiëntenzorg. Je kwetsbaar voelen is ongemakkelijk en er is onverwacht veel moed voor nodig om hulp te vragen.
• Je patiënten zullen vaak heel anders zijn dan jij bent. Zorg ervoor dat je meer te weten komt over het leven van andere mensen, ga reizen, lees boeken. Wees niet bang om van je patiënten te leren.
• Vind mentoren en rolmodellen, zowel positief als negatief. Onthoud waarom je ervoor hebt gekozen om psychotherapeut te worden en blijf trouw aan je waarden.
• We willen allemaal bovenmenselijk zijn, helaas zijn we dat niet. Je zult fouten maken, want dit is menselijk. Je hebt ook voldoende slaap, eten en regelmatige pauzes nodig.
• En hoe moeilijk het ook is om te horen, vergeet niet dat perfectionisme één van de ongezondste persoonlijkheidskenmerken is.
• Als psychotherapeuten zorgen we voor anderen, maar zorg ook voor jezelf.
• Zoals Esther Perel het zo mooi verwoordt: uiteindelijk wordt de kwaliteit van je leven bepaald door de kwaliteit van je relaties. En dat geldt ook voor werkrelaties. Je zult het druk hebben, maar zorg ervoor dat je in contact blijft met je dierbaren.

Deze prachtige wijze lessen gelden natuurlijk eigenlijk voor iedereen die werkzaam is in ons veld. Dus voor iedereen die zich zorgen maakt over toekomstige bij- en nascholing, iedereen die zich zorgen maakt over financiering, over wachtlijsten of over klinieken die sluiten; zorg goed voor jezelf! Meer dan je best doen is niet nodig. Je hoeft niet alles te kunnen of te weten, het is goed zo. En vergeet niet om je voeding als liefde en humor te halen uit je relaties!

* Ira van der Steenstraten is opgeleid als psychiater in Nederland en nu werkzaam als coach in de medische sector in Australië. Ze is voorzitter van de Queensland Medical Women's Society en vice-president van Doctors' Health in Queensland. In de afgelopen jaren heeft zij met meer dan 4000 artsen (in opleiding) gewerkt in haar Wellbeing at Work-programma. De gehele speech is hier te zien.