Leren over lust en leven

Seks, dood en macht, Freuds thema’s zijn ruim vertegenwoordigd in de spreekkamer. Maar op het congres ‘Seksuele gezondheid. Dat spreekt vanzelf?’ op 7 juni jl. kwam ik maar heel weinig psychotherapeuten tegen. Leren psychotherapeuten hier wel genoeg over? En komt dit thema wel voldoende aan bod in de opleiding?

Levenslust
In het televisieprogramma Zomergasten gaf Esther Perel destijds mooi aan waarom zij geïnteresseerd was geraakt in de seksuologie. Als dochter van Pools-Joodse overlevers groeide zij op in het Antwerpen van na de oorlog. Om zich heen zag zij mensen die het leven weer konden omarmen maar ook mensen die daar niet meer toe in staat waren. Sommigen konden weer levenslust voelen, anderen konden dat gevoel niet meer bereiken. Hier begon haar fascinatie voor levenslust.

Seks als graadmeter
Als wij onze depressieve cliënten in de spreekkamer zien, komt er als het goed is altijd wel een vraag over seksualiteit. Maar daar blijft het vaak bij. Terwijl seksueel actief zijn een graadmeter kan zijn van levenslust. Tijdens het congres over seksuele gezondheid gaven Ymke Kelders en Jacqueline Kool een presentatie over een onderwerp waar Kool eerder ook een boek over schreef ‘Eros in de kreukels; verhalen over lijven, leven en lust vanuit de kreukelzone’. Want kunnen genieten van seks heeft veel te maken met goed in je vel zitten (niet met hoe dat vel zou moeten zijn). Een citaat uit het boek: “We leven in een wereld vol mooie plaatjes van gladgestreken, perfecte lichamen. Ze omringen ons voortdurend op de billboards, in glossy’s en in tv-reclames. We zijn zo aan die plaatjes gewend dat het haast lijkt alsof lichamen zo horen te zijn. De mooie plaatjes vertellen maar een half verhaal over leven en lichamen. Het laat de kreukbaarheid van lichamen buiten beschouwing, evenals het feit dat ook met kreukels het leven doorgaat.”

Hoeveel van onze cliënten zitten wel niet in de (mentale) kreukelzone? Zou plezier kunnen beleven met je eigen lichaam niet een boeiende uitkomstmaat kunnen zijn van een geslaagde therapie? Maar dan is het wel zo handig als het ook bespreekbaar is.

Een definitie van seks
Wat Ingeborg Timmerman deze dag zo mooi zei: ‘Seks is alles waarvan je denkt: “hmm dat was fijn, doe morgen maar weer.”’ Een hele open definitie, tegelijkertijd een hele duidelijke. Is het niet fijn? Dan is het geen seks, maar heeft het eerder te maken met ‘gebruiken’.

Seks en veiligheid
Steeds vaker krijg ik cliënten met ‘me too-’ ervaringen. Iemand krijgt dickpicks van een collega en een leidinggevende zegt: maar jullie gingen toch ook vriendschappelijk met elkaar om? De vertrouwenspersoon vraagt zich vervolgens af hoe ze dit conflict kan de-escaleren en zegt daarmee eigenlijk: wil je er alsjeblieft geen punt van maken?

Weer vroeg ik me af: wat weet ik eigenlijk van deze materie? Hoe help ik mijn cliënt? En wat zijn onze eigen grenzen naar onze cliënten? En hoe kunnen we collega’s steunen als seksualiteit de therapie in sluipt?

De presentatie over seks en veiligheid hielp me hierbij. Esther van der Steeg en Jaro Beijes gebruikten bij hun verhaal ook ‘de piramide van geweld.' Hoe kun je cliënten helpen als zij een gevoel van onveiligheid ervaren? Wat zijn grapjes en wat niet?

Ambivalentie
Iva Bicanic vertelde over slachtoffers van seksueel misbruik. Omdat er vaak sprake is van een bekende zijn de ambivalente positieve gevoelens en gevoelens van angst ten opzichte van dezelfde persoon erg complex. We weten het allemaal, maar kunnen we onze cliënten daarin ook steunen? Psycho-educatie is hierbij belangrijk. Uitleg geven over de ‘freezemodus’ als overlevingsstand. Vertellen dat niet vechten niet betekent dat je instemt. Bicanic toonde hierbij een dia van de drie aapjes niet kunnen horen zien en spreken. Zo begrijpelijk, maar  de nare ervaringen verdwijnen er niet door.

Leven en lust
Het congres 7 juni was een inspirerende dag boordevol met thema’s uit de spreekkamer. Mijns inziens is het hoog tijd dat seks meer aandacht krijgt in de opleiding, zodat wij in ieder geval niet als een aapje met onze mondvol tanden, wegkijkend en niet-horend onze cliënten tegemoet treden als zij willen praten over lijven, leven en lust in hun leven.